Viktige steder.
ABU GORAB - her bygde kong Niuserre Izi (5. dynasti) et soltempel.
ABÜ SIMBEL ligger ved Nilen i sydlige Egypt, sør for Aswan. Tilhørte Nubia, og var i lang tid kult-plass for Amon-Ra. Her ligger to gamle tempeler som ble skutt ut i sandsteinsklipper omkring 1250 fvt., under Ramses II. Det største templet går 55 m inn i fjellet, og inneholder en rekke kammer og haller som leder inn mot en sentral helligdom. Ramses II tilegna dette templet tilhovedgudene i Heliopolis, Memphis og Theben. Templet er orientert slik at strålene fra morgensola lyser opp statuene av de 3 gudene og Ramses II i det innerste helligrommet. Tempelfasaden er utsmykket med 4 sittende kolossalstatuer av Ramses II; alle over 20 m høye. Templet har mange inskripsjoner og relieff - mange av særskilt historisk verdi. En relieff-serie tegner slaget mellom egypterene og hetittene ved Kadesh. To av statuene av Ramses II har greske inskripsjoner fra det 6. århundre fvt. Disse var
skrevet av greske leiesoldater, og er av de eldste greske innskripsjoner vi kjenner. Det mindre templet tileigna Ramses II dronninga si, Nefertari, og til gudinna Hathor. Her er fasaden smykka med mindre statuerav Ramses II, Nefertati og borna deira.Templa i Abü Simbel er viktigaste monumenta frå gamle Nubia, og var ukjende for Vesten til 1812, då dei vart oppdaga avsveitsaren Johann Ludwig Burckhardt. I 1964 vart det igangsett eit internasjonalt prosjekt for å berge templa frå Nasser-sjøensoppdemming. Templa vart skorne i bitar, og remontert 64 m høgare oppe.Kung Sahure hadde eit større dioritt-brot vest for Abu Simbel.
ABU SIR er eit grav-område i ørkenen med mindre pyramidar, litt sør for Giza. Dette gravområdet inneheld graver til kongar ogdronningar frå 5. dynasti (2470-2350 fvt.), m.a. pyramiden til Niuserre Izi og hans to dronningar. Her er også ein del sjakt-graverfrå 6. århundre fvt. På botnen av ei slik sjakt låg Iufaa begravd - han var prest og palassadministrator
ABYDOS...her hadde Egypt's tredje og fjerde konge, Wadj og Den sine gravmæle. Abydos ligg 165 km nord for Luxor. Kvart årkom tusenvis av pilgrimar hit for å ære guden Osiris. Dei hadde med så mange keramikk-krukker med offergåver at byen fekktilnamnet "Mor Potteskår". I tidenes morgon streifa Abydos' gamle sjakal-guddom, Wepwawet, omkring i utkanten av ørkenen her, og vakta gravene.
AKHETATON heitte hovudstad som vart grunnlagt av farao Akhenaton.Noverande Tall 'al Amärinah.
ALEXANDRIA vart grunnlagt av Alexander den store, Makedonaren, som hovudstad i Egypt, og vart snart verdsby - senter forhandel og lærdom i antikkens verd. Byen fekk etter kvart stor gresk og jødisk befolking, og var vidare hovudstad underptolemaiane sitt styre. Ptolemaios II (309-246) gjorde mykje for biblioteket, og sonen Ptolemaios III (farao 246-221) utvidaboksamlinga mykje.
ASWAN heitte på gammalt SYENE. Ligg i sørlege Egypt, ved Nilen, ved Nasser-sjøen. (Aswan-dammen). Sjå SYENE. Byenhar mange arkitektoniske fornminne.
ASYUT...by frå vår tid. I dei eldste tider vart det hevda at øvre laup av Nilen enda her.
BABYLON...kult-stad for Amon-Ra i Nedre Egypt.
BIRKET QUARUN (Faiyum-sjøen). Nær Kairo. I landsbyar omkring denne sjøen er funne tusenvis av papyrus-dokument fråtida etter Alexander den store. Nokre av desse er kjelder til bøker i det gamle testamentet, og til gamle greske skrifter.
BUTUS ...kult-stad for Amon-Ra på deltaet i Nedre Egypt.
CROCODOPOLIS...vart grunnlagt av Egypt's første konge, Menes. Byen vart anlagt i eit sump-område som var ynda jaktmarkfor dei gamle faraoane. Amenemhet I (12. dynasti) drenerte sumpane. Ved dette oppstod ein stor innsjø, som i dag heiter BirketQuarun, og der Crokodopolis låg ligg i dag byen Faiyum.
DANDARAH (DENDERA)- ein by der Ptolemaiane bygde tempel for egyptiske gudar. Låg ved ein skarp elve-sving litt nord for Theben.I Egypts seinare historie hevda prestane i Dandarah at guden NUT hadde sin heimstad i denne byen. På tempelveggane skreiv deiat ISIS' fødestad var her, i templets fødekammer. Her fødte Nut eit mørkhuda barn som ho kalla Khnemet-Ankhet(Kjærleikens Dronning). Då Nut såg barnet, uttalte ho "As....(sjå......eg er blitt di mor). Dette var opphav til namnet AST forISIS.
DASAHUR...her let kong Snefru oppføre sine tre pyramidar - Maidum-pyramiden, Den bøygde pyramide og Den raudepyramide. Mange av kongane frå 12. dynasti let oppføre sine gravmæle nær inntil Snefru's pyramidar.
DIOSPOLIS - gresk namn på Theben; tyder himmelsk by, eller gudanes by.Det var mange byar som bar dette namnet, særleg i Syria - kultstadar for Amon-Ra.
EDFU...oldtidsby sør i Egypt. Her er funne namnet til Egypt's tredje konge, Wadj.
EL-AKMUNEIN - sjå HERMOPOLIS
ELEFANTINE...elveøy ved første katarakt. Viktig kultplass, og i sentrum av det eldste Egypt-riket, KENSET. KHENMU(KHNUM) var hovedguddom på Elefantine. I Kong Djoser si regjeringstid vart Egypt råka av 7 år med tørke. Då tilråddehoffarkitekten Imhotep at Djoser let bygge eit tempel for Khnum ved Elefantine. Dette hjalp på tørken.
Kong Huni bygde ei stor festning på øya.
FAYUM Fayum (Fayyoum) ligg på vestbreidden av Nilen, nokre mil sør for Kairo, og vert hevda å vere Egypts største oase. Men det eringen naturleg oase - vasskjelda er ein kanal frå oldtida som kjem frå Asyiut ved Nilen.
I førhistorisk tid var Fayum eit sumpland der flaumvatn frå Nilen samla seg. Eldste spor etter bosetning i Egypt er funne vedFayum-sjøen. No har Fayum-sjøen krympa inn og blitt like salt som Middelhavet, og befolknings-eksplosjonen har gjort områdettil slumstrøk. Men for 7 - 8000 år sidan var det eit rikt sumpland her, med mykje fisk og fuglar og anna vilt. Her var krokodiller ogflodhestar, og i skogsområda omkring beita elefantar, villsvin og antiloper. Arkeologane har funne pil- og spydspissar av flint, ogharpunar av bein. Bebuarane dreiv med jakt og fiske. Men også med jordbruk. Ein har funne rydningsøkser og sigdar, laga avskarp flint, og steintrau som vart brukt til å male korn. Keramikk-kar vart brukt i matlaginga - kjeler, bollar, fat og koppar. Matenvart kokt på store, åpne eldstadar. Og korn-avlinga vart lagra i kornsiloar - runde hol i jorda - halvannan meter djupe og halvannan
meter i tverrmål. Desse var kledd med stråmatter for at kornet skulle halde seg tørt og reint. Det er funne nærare 200 slike på deito buplassane som er utgravd ved Fayum. Steinalderfolka ved Fayum tok seg også tid til å pynte seg og lage seg vakre klede. Dei malte seg med oker (jord-farge), og brukteperler og ringar av vakre steinslag. Pyntegjenstandar av skjell og strutse-egg viser at folka hadde handels-kontakt med folk lengersør i Afrika.
Dei gamle faraoane gjekk mykje på jakt i Fayum. Amenemhet I (12. dynasti) drenerte sumpane ved å demme opp forflaum-vatnet. Ved dette oppstod eit stort vass-reservoar (Birkat Qarun). Grekarane kalla dette reservoaret for Moeris-sjøen. Etter oppdemminga byrja egyptarane dyrke opp sumplandet, og Fayum blomstra opp. Under Ptolemaiane vaks velstanden til nyehøgder. Ein tok i bruk greske vass-hjul, og det vart anlagt terasser. Birkat Qarun krympa inn, og det vart vunne 1200 km2 nyttjordbruksland.Amenemhet III (12. dynasti) bygde gravmælet sitt ved Fayum - eit kjempemessig pyramide-anlegg som no ligg att som ein haugmudderstein. Ein kan klatre til topps, og få svær utsikt. I tilknyting til pyramiden ligg eit dødstempel som er blitt skildra somLabyrinten av klassiske forfattarar. Det har no komt i sterkt forfall, men kunne i si glanstid overstråle pyramidane ved Giza.
Nå er Fayum forslumma av overbefolkning.
GIZANoverande namn på område sørom Kairo. Egypts viktigaste turist-mål. Her ligg dei store pyramidane til Khufu (Kheops),Kefren og Mykerinos. Dessutan den store Sfinxen.
HELIOPOLIS (Dãniken)Namnet er gresk, og tyder "Solgudens by". Låg like nordom Memfis, der deltaet byrjar utbreie seg. Heliopolis var sentrum forsoltilbeding. Ni-guds gruppa som vart dyrka her, var Ra og hans barn og barnebarn. RA var solguden. I Theben vart Ra slått ihopmed Amon til Amon-Ra. I Heliopolis vart oksen MNEVIS dyrka. (Herodotos) (Dãniken slutt)Så tidleg som i farao Pepi I's tid hadde himmelgudinna Nut ein heilagdom i Heliopolis. Nuts heilage sycamor-fikentre skulle veksei Heliopolis. Byens templer og heilagdomar er ofte nemt i Dødeboka.
Dødeboka kap. CIX, kan vi lese at i Heliopolis vaks to turkis-farga sycamor-fikentre (det eine eller begge må ha vore Nutsheilage sycamor), og at Solguden kom fram mellom stammene til desse når han skulle byrje si reise over Himmelen. Ved treasleggar vart guddommen APEP - personifiseringa av mørke og vondskap, nedkjempa av STORE KATT RA. Mellom treasgreiner kunne trøytte sjeler søke tilflukt under den brennande middagsheiten om sommaren. Her fekk dei mat og drikke av Nutsjølv, og fekk site til bords med dei guddommelege døtrene og sønene til Nut.
Mange legender er spunne om dei heilage sycamorane i Heliopolis. Her skulle Jomfru Maria, i følgje Den Koptiske Kyrkja, ha kviltseg under sin flukt til deltaet. Jesus-barnet skal ho ha gøymt i eine treets hole stamme. Plutarch attgir ei egyptisk legende om atIsis skal ha gøymt Osiris' sundskorne kropp i same stamma.Ved sycamorane i Heliopolis vaks også dei heilage balsa-tre - av deira olje vart framstilt den dyre balsam som dei kristne i Egypt
og Abyssinia sette slik pris på. Ordet baptisme/baptisere (døype) har si rot i namnet på desse tre. Ved same trea la Den StoreKaklar jordguden Geb sitt egg - Sol-egget. Balsam-trea vart vatna med vatn frå fontena Ain Shems (Solas Auge) - ei kjeldesom låg i nærleiken.I Sol-tempelet i Heliopolis heldt dei heilage løver som dei tilbad - truleg knytt til SHU og TEFNUT.Folk i Heliopolis hevda at grunnen som byen låg på var jordguden Geb, og at Heliopolis var gudanes fødestad. Skapingsakta fannstad der byen låg. Heliopolis var ein viktig kult-stad for Amon-Ra i seinare tid.
HENEN-SU - svært gammal kultstad som utvikla sin eigen mytologi/religion/teologi. Det er etter som eg forstår denne byen somseinare får det gresk/latinske namnet Herakleopolis Magna. Sjå denne. Sjå også under guden KHNEMU.
HERAKLEOPOLIS MAGNA...Kult-stad for Amon-Ra i Midt-Egypt. Hadde byen eit tidlegare namn - Henen-Su? Under 9. og 10. dynasti fekk ein familie av lensherrar herifrå mykje makt i Egypt, og fekk oppretta ein viss orden, etter kaotisk politiske tilhøvesom hadde vore i tida før. Herakleopolis Magna gjekk sine eigne vegar når det gjeld mytologi og gudsdyrking. Sjå under gudenKHNEMU (Khnemu-Her-Shef).
HERAKLEION ... Tidleg på sommaren år 2000 fann undervass-arkeologar ruinane etter dei tre oldtidsbyane Herakleion,Canopus og Menouthis. Eit internasjonalt forskings-team hadde då arbeidd i to år med avansert teknologisk utstyr utanfornordkysten av Egypt, på 5 - 10 meters djup. Ruinane som vart avdekka er omlag 2 500 år gamle. Bygningane som er funne eroverraskande godt haldne; likeeins tempel, hamneanlegg og kolossalstatuer. Funna vitnar om ein overdådig/dekadent livsstil - detterimar med kva som framgår av skriftlege kjelder vi har frå oldtida. Dette er største marinbiologiske funn som nokon gong er gjort,og viser at mykje arbeid attstår for undervassarkeologien i Egypt. Det meste av ruinane skal forbli på havbotnen - bare sommegjenstandar skal hentast opp.Desse tapte byane som no er attfunne, var vidgjetne for rikdom og kunst, og for dei mange templa som var vigde til Isis, Serapisog Osiris. Tilhengarar av desse ulike kultane kom alle på pilgrimsreise hit.Herakleion var ein av viktigaste hamne- og handels-byane i Egypt, før Alexandria vart anlagt i 331 fvt. Byen vart truleg bygt i 7.
eller 6. århundre fvt. (under Sein-kongedømet si tid), men etter å ha mist sin posisjon som hovudhamn, vart byen truleg øydelagt ieit jordskjelv. Velta veggar og søyler tyder på det. Funn tyder på at denne ulykka hende i 7. eller 8. århundre evt. Etter jordskjelvet vart ruinane oversvøymt av havet - no ligg dei ute i Abu Qir-bukta, ca. 7 km frå land. Med byane Canopus ogMenouthis gjekk det likeeins.
HERMONTOS (Dãniken)Denne byen låg i Midt-Egypt, nær Luxor. Her vart oksen BUKHIS dyrka. (herodotos) (Dãniken slutt)
HERMOPOLIS (HERMIPOLIS) (EL-AKMUNEIN) (UNNI)Låg omlag midtvegs mellom Theben og Memfis. Her var m.a. heilagdom for himmeldudinna NUT. I Hermopolis vart m.a. dyrka ei gudinne kalla NEHEMAUIT. Denne vart til tider samanblanda med gudinna TEFNUT.
HET-SESHESHI denne byen skulle himmelgudinna Nut ha født dattera Nephthys.
IDFÜ Stad i nærleiken av Luxor, Karnak og Deir al Bahri. Der gamle Theben låg. I det 3. århundre fvt. bygde Ptolemaiane storttempel her.
JUPITER-OASEN...Kult-stad for Amon-Ra i den libyske ørken.
KADESH.....her stod eit stort slag mellom egyptarane og hetittane.
KARNAK...nordlege del av gamle THEBEN. (Sjå Luxor). Her er utgravd verdas største tempel; tileigna Amon-Ra, (15. - 12.århundre fvt.).
KENEMET ...(Farafra) Oasar i Libyske ørken. Kult-stad for Amon-Ra.
KENSET...eldste namn på Egypt. Omfatta første katarakt, med øyane Elefantine og Philae, samt Sahel, Senmut mm.
KHEMMIS...Øy i Nilen, (Nedre Egypt). Kult-stad for Amon-Ra.
KONGANES DAL..med fleirfaldige gravmæle; ligg tvers overfor en modern byen Luxor. Nær desse er utgravd
steinhoggar-landsby, som fortel mykje om livet til steinhoggarane.
LATOPOLIS..by som m.a. dyrka gudinna MENHIT, og til tider samanblanda ho med TEFNUT.
LUXOR.By i austlege Sentral-Egyp, ved Nilen, tett inntil KARNAK. Luxor er sørlege halvdel av gamle THEBEN, medan Karnak ernordlege halvdel. I desse to byane er store arkeologiske utgravingar. Tvers overfor Luxor ligg Konganes Dal.Her er ruinar etter store tempel, bygd i 14. århundre fvt.
MEMPHIS ...Egypts eldste hovudstad. Vart grunnlagt av Egypt's første konge, Menes.Det store templet i Abü Simbel vart av Ramses II m.a. tileigna hovudguden i Memphis. Ni-guds-gruppa som vart dyrka i Memphis,var leia av triaden far Ptah, mor Sekhet og sonen Imhotep. Imhotep var førsteminister under farao Djoser i det 5. dynasti. Då Memphis var hovudstad, vart Ptah ein av største gudane i Egypt. I Memfis vart m.a. dyrka gudinna SEKHET, og til tider vart ho samanblanda med gudinna TEFNUT. Ein del av Memfis vartkalla "Tefnuts Hus", og det er truleg at Tefnut her vart dyrka på heilagdagar, og at løver gjekk inn i seremoniane.I seinare tid var Memfis kultstad for Amon-Ra.
MENDES... Kult-stad for Amon-Ra i Nedre Egypt.
MEROE...Kult-stad for Amon-Ra i Nubia.
METELIS...Kult-stad for Amon-Ra i Nedre Egypt.
NAPATA...Kult-stad for Amon-Ra i Nubia.
NAQADA - her gjorde arkeologen Sir Flinders Petrie utgraving av 3000 graver frå neolittisk tid (den Baldarianske periode ca.3400 fvt.). Jordbruk, kopar, pottemakeri, veving.
NO - gammaltestamentleg namn på Theben; tyder "by".
NO-AMON - gammaltestamentleg namn på Theben; tyder "Amons by".
NUBIA..var statsdanning sørom Egypt - sør for 2. katarakt. Det ser ut til at det var mykje slektskap mellom religionane i dei tolanda. I Nubia vart m.a. dyrka ei gudinne som heitte APSIT, og denne vart til tider samanblanda med den egyptiske gudinnaTEFNUT.
PHILAE...elve-øy ved første katarakt, og i sentrum av eldste egyptiske rike - KENSET.
PI-RAMESSE by på deltaet, der Ramses II og etterfylgjarane hans budde.Noverande by Quantir er identifisert som gamle Pi-Ramesse.
QUANTIR ligg 29 km sørom Tanis. Quantir er blitt identifisert som den gamle hovudstaden til Ramses II og eterfylgjarane hans,Pi-Ramesse.
QUERTI ...(to grotter). Kultstad ved første katarakt, der ein i eldste tider trudde Nilen hadde sitt ophav.
SAIS...Kult-stad for Amon-Ra i Nedre Egypt.
SAQQUARA (Sjå også "DØD")Saqqara var gravby (nekropolis) for Egypt's gamle hovudstad Memfis. Ligg like sør for Cairo og Giza. Egypts første konge,Menes, har sitt gravmæle her, likeså Egypts fjerde konge, Den. Kong Djoser bygde den første pyramide - Trappepyramidenher. I den er inkorporert gravmælet til hans forgjengar, kong Sanakhte. Kong Sekhemhet (Djoser Teti) etterfølgde Djoser. Hanbyrja også å bygge seg ein pyramide i Saqqara, men denne vart aldri ferdig-gjort. Dessutan ligg pyramidane til Teti og Userkafved Saqqara, samt fleire mastebas og eit tempel for Serapis.Gravene frå Det Gamle Riket si tid i Saqqara er smykka med veggmåleri av den avdøde, hans kone og barn, godsforvaltarar,formenn, skrivarar, handverkarar og bønder. Måleria viser kvardagslivet til den avdøde, og vakre eignelutar er avbileta - stolarmed sete av flettverk, senger med lærmadrasser - og møbelbeina er gjerne forma som bakbein av okse eller løve.
APISI Saqqara var heilagdom for oksen APIS. Denne guden vart importert frå aust ca. 5 - 300 fvt. og vart foreina med guden Osiristil Serapis. Her er mange små sfinxar gravde ut i sanden, samt statuer av falkar og andre dyr.
Det skjedde då ein stor okse-skulptur vart gravd fram i nyare tid, at mange kvinner heiv seg på han og reid, så tydeleg er gammalkult-tradisjon om oksens fruktbarheits-fremjande effekt ikkje gløymt.I Saqqara er underjordeisk tunell-system med okse-sarkofagar - dog alle tomme. Dei tre hovud-tunellane er 300m lange, 3m breide
og 8m høge. Nisjer og kammer til høgre og venstre - alle med tomme sarkofagar. Men mumien til Khaemwese, Ramses II´s son,vart funnen her i ein tre-sarkofag. Saqqaras grav-tunellar er blitt kalla Serapeion (gresk). Serapis er ei samandraging av APIS og OSIRIS (gresk tolking).
(Herodotos) (Dãniken slutt).
SENMUT...del av første egyptiske rike, KENSET, omkring første katarakt.
SYENE var gamle namnet på byen Aswan, som ligg ved Nilen sør i Egypt. Viktig by nr steinbrota som skaffa granitt tiltempelbygging. Størst velstand var det i byen i romar-tida.
TANIS var stundom brukt som hovudstad, frå 11. til 8. århundre fvt. Masse hogd stein med Ramses II´s namn er funne her.
THALL AL`AMÄRINAH er noverande namn på den gamle hovudstaden Akhetaton som vart grunnlagt av Akhenaton.
THEBEN.Det store templet i Abü Simbel vart av Ramses II m.a. tileigna hovudguden i Theben.På egyptisk heitte byen Weset eller Newt. Oldtidsby som i mange århundre var hovudstad i det gamle Egypt. Theben låg på
begge sider av Nilen, omlag 725 km frå noverande Kairo. I dag ligg Karnak og Luxor omlag der Theben låg. Namnet Theben ergresk form. Grekarane kjende også byen som Diospolis - "gudane sin by". I det gamle testamentet vart byen nemnt NO, sombetyr "by", eller NO-AMON, (Amons by). Strødd omkring i det gamle byområdet ligg ei mengd ruinar av gamle tempel,gravplassar og andre oldtidsmonument. Theben er nemnt i historiske kilder frå så tidleg som det gamle kongedømmet, (2755-2255 fvt). Gravstadar som daterer seg frå det6. dynasti (2407-2255) er utgravd i den eldste nekropolen, som ligg på Nilens vestbreidd. Bibelens namn på Theben (No-Amon),indikerer at byens gud var Amon - opphaveleg den egyptiske gud for fruktbarheit - seinare Amon-Ra gudanes far.Ni-guds-gruppa som vart dyrka i Theben var toppa av triaden far Amon, mor Mut og sonen Khonsu. Ruinane etter Amons
tempel, som er av dei best bevarte og storslagne monument frå Eypts oldtid, ligg i Karnak. Under faraoane i det niande og tiande dynasti (2230-2035), vaks Theben fram som administrasjonssenter for ei mektig grein av guvernørar. Guvernørane (nomarkane) i Theben utfordra med suksess faraoane i Heracleopolis, og vann full kontroll over Egyptomlag 2035 fvt.Ved dette vart Theben hovudstad i Egypt. Byen heldt denne statusen til Akhenatons regjering, (1350-1334 fvt). Mange storetempel, avenyen med sfinxar, fleire vakre gravmæle og tallrike andre monument vart reist omkring Theben i denne perioden.
Kort etter Akhenatons død vart Theben på ny hovudstad i Egypt. Som tida gjekk, bygde mange faraoar fleire fantastiskemonument i byen, særleg det 19. og 20. dynasti - (1293-1070 fvt.). Assyrarane herja Theben i det sjuande århunfdere fvt.. Sjølvom Theben vart delvis gjenoppbygd, så minka byens makt gradvis etter kollapset til det 31. dynast i 332 fvt.. Seinare vart byenøydelagt av romarane i det 1. århundre fvt. Om oldtidsruinar i Theben - sjå Luxor og Karnak. Gravmæle i Konganes dal er av dei viktigaste oldtidsminnesmerka. Andrevidgjetne ruinar er Ramesseumet - eit tempel bygd i Ramses II´s regjeringstid (1279-1212 fvt.), dessutan Medinet Habu -templet til Ramses III (1182-1151 fvt), og templet til dronning Hatshepsut.I seinare tid var Theben kult-stad for Amon-Ra.
UNNI - sjå HERMOPOLIS
WADI SABUA...Kult-stad for Amon-Ra i Nubia.
XIOS...Kult-stad for Amon-Ra i Nedre Egypt.
ZAWIETH EL-ARYAN...ligg i Giza-ørkenen. Her står ein eldre pyramide som ein trur tilhøyrer kong Khaba.
Tilbake